Stemmen is een recht, geen hindernisparcours

Stel je voor dat je naar een stembureau gaat. Bij aankomst is de deur dicht en op slot. Binnen brandt het licht, er zijn duidelijk mensen aanwezig, maar niemand lijkt je te zien. Je besluit dan maar naar een ander stembureau te gaan. Daar staat de deur gelukkig wél open, maar binnen speelt een orkest en lopen mensen polonaise, waardoor je niet bij de tafel komt om je stembiljet te halen. De mensen achter de tafel zijn bovendien onverstaanbaar door de herrie. Een bizarre voorstelling, toch?

Voor veel mensen met een functiebeperking is stemmen een vergelijkbaar hindernisparcours.

In Nederland hebben ongeveer twee miljoen mensen een beperking, en door de toenemende vergrijzing zal dat aantal alleen maar toenemen. Dit is geen kleine minderheid, en toch worden zij stelselmatig over het hoofd gezien.

Toegankelijkheid wordt nog te vaak gezien als een luxe of ‘extraatje’ dat je achteraf kunt toevoegen, in plaats van als wat het zou moeten zijn: de basis voor alles. Nog te vaak wordt er óver ons gedacht in plaats van mét ons, en worden verzoeken om toegankelijkheid weggezet als gezeur, als gedoe of als een te grote kostenpost.

Dat gebrek aan structurele aandacht voor toegankelijkheid leidt tot trieste cijfers. Bij de laatste verkiezingen in 2024 gaven bijna 95% van de stembureaus aan dat hun locatie toegankelijk was, maar onderzoek door de Rekenkamer Amsterdam, Verian en Ongehinderd toonde aan dat slechts 20 tot 35% aan de voorwaarden voldeed.

Toegankelijkheid gaat ook verder dan alleen rolstoeltoegankelijkheid. Slechts 1,9% van de stembureaus heeft een kandidatenlijst in braille, en maar 5,6% heeft een akoestiek die geschikt is voor slechthorenden.

Moet u zich voorstellen wat er gebeurt wanneer iemand meer dan één beperking heeft. Een rolstoelgebruiker met een visuele beperking bijvoorbeeld. Of iemand die blind én autistisch is. De drempels stapelen zich op. En 35% toegankelijkheid klinkt bij op papier misschien acceptabel, maar voor mensen met een beperking betekent dit vrijwel 100% ontoegankelijkheid. Want hoe groot is de kans dat je exact naast een stemlokaal woont dat álle voorzieningen op orde heeft?

Democratie werkt pas goed wanneer iedereen gehoord kan worden. Dat vraagt niet alleen om een open deur van het stembureau, maar ook om een toegankelijke route daar naartoe. Die route wordt ondersteund door duidelijke communicatie en stemlokaal-medewerkers die weten hoe ze kiezers met verschillende behoeften kunnen ondersteunen.

Echte toegankelijkheid maakt verkiezingen niet alleen menselijker, maar vooral ook eerlijker. Het is tijd om de belofte uit 2016, toen Nederland het VN-verdrag Handicap ratificeerde, eindelijk waar te maken: volledig toegankelijke stemlocaties, voor iedereen.

Stemmen is een recht, het zou nooit een hindernisparcours moeten zijn.