'Samen maken we kastelen meer toegankelijk voor mensen met een lichamelijke beperking'
Een kasteel bezoeken in een rolstoel is niet heel vanzelfsprekend. Want een kasteel is daar meestal niet op gebouwd. Geldersch Landschap en Kasteelen (GLK) wil daar verandering in brengen. Zij vinden dat ook mensen met een lichamelijke beperking moeten kunnen genieten van de kastelen die Nederland rijk is. Daarvoor schakelen ze de hulp in van de Zonnebloem.
In de Middeleeuwen werden kastelen zodanig gebouwd dat vijanden buiten de deur bleven. Destijds was dus juist het doel om allesbehalve toegankelijk te zijn. Onder het motto ‘Open de poorten!’ wil GLK het tij keren. De organisatie beheert kastelen, natuurterreinen en landgoederen in Gelderland. Zij vindt dat iedereen moet kunnen genieten van het culturele erfgoed in de zeven kasteelmusea. Maar welke aanpassingen zijn nodig om toegankelijk te zijn voor mensen met een lichamelijke beperking? Die vraag stelde GLK in 2018 aan de Zonnebloem, wat meteen het startpunt was voor een belangrijke samenwerking.
Het projectteam Onbeperkt Eropuit van de Zonnebloem startte met het in beeld brengen van de belemmeringen die mensen met een lichamelijke beperking ervaren tijdens een bezoek aan een kasteel. Inmiddels zijn 5 kastelen getoetst en volgen er nog 2.
Informatie is essentieel
Vandaag zijn we te gast op kasteel Rosendael in Rozendaal. Projectleider Rob Verberne en specialist toegankelijkheid Ethel Pennings, beiden verbonden aan Onbeperkt Eropuit, gaan samen met mystery guests Tamara van Laarhoven en Remia Kapel op pad en worden daarbij rondgeleid door Kristie van Aartsen van kasteel Rosendael.
Remia: “Voordat ik ergens naartoe ga, check ik de website. Daar wil ik lezen in hoeverre een locatie toegankelijk is. Op de website van kasteel Rosendael staat nu dat deze niet rolstoeltoegankelijk is. Voor mij is dat onvoldoende informatie, want ik maak gebruik van een rollator. Is het kasteel voor mij dan wél toegankelijk? Ik zou liever willen lezen welke faciliteiten er zijn, zoals een aangepast toilet of een lift. Vervolgens kan ik zelf bepalen of ik het kasteel wil bezoeken.” Tamara: “Voor mij geldt hetzelfde. Ik heb een dwarslaesie en kan daardoor niet lopen. Maar niet elke rolstoelgebruiker is hetzelfde. Sommigen kunnen wel een paar stappen zetten of een kleine trap op. Anderen worden misschien geduwd door een begeleider. Ook dat is een groot verschil.”
Ze kijkt uit over het uitgestrekte grindpad dat toegang geeft tot het kasteel. “Het pad ziet er prachtig uit en het past perfect bij de uitstraling van het kasteel, maar omdat ik mijn rolstoel zelf rijd is een grindpad voor mij ontzettend zwaar. Zou ik dat hele pad bewandelen, dan heb ik de dag erna erg veel pijn. Als iemand de rolstoel duwt, is het ook zwaar, maar wel iets minder intensief. Dat soort informatie, dat het kasteel toegankelijk is via een grindpad of dat je alleen kunt binnenkomen via een trap, is essentieel voor mij als bezoeker om te bepalen of ik het kasteel kan bezoeken.”
Bewustwording
Tijdens de rondleiding stuiten de mystery guests op meer belemmeringen. Zij ervaren problemen met drempels, loszittend tapijt en beperkte bewegingsruimte tussen de museale objecten. Sommige vertrekken zijn voor een rolstoelgebruiker helemaal niet toegankelijk en door het ontbreken van een trapleuning ook niet prettig voor wie slecht ter been is. Gids Kristie vertelt dat er plannen zijn om met video- of audiopresentatie meer beleving te creëren. “Het zou mooi zijn als je die niet-toegankelijke vertrekken vanaf een andere plek dan toch kunt ervaren.”
Ook in het prachtige park rondom het kasteel is het niet eenvoudig om met de rolstoel vooruit te komen. Als Tamara even op een bankje bijkomt van de inspanning, besluit Kristie een rondje te wagen in de rolstoel en realiseert zich al snel dat het onbegonnen werk is om op onverharde paden te rijden. “Dankzij de Zonnebloem krijgen we veel waardevolle informatie die ons helpt om onze kastelen en parken toegankelijker te krijgen. Als niet-rolstoelgebruiker ben je je daar niet altijd bewust van, maar door het zelf te ervaren en de reacties van de mystery guests, merk je waar je allemaal mee te maken krijgt.” GLK wil graag de mogelijke aanpassingen in beeld hebben om vervolgens te bepalen of deze gerealiseerd kunnen worden, afhankelijk van de technische en financiële mogelijkheden. En daarbij is alle hulp uiterst welkom.
Drempels wegnemen
Dat is ook precies het doel van Tamara, die naast haar taak als mystery guest workshops geeft aan het personeel van vrijetijdslocaties, zoals attractieparken, dierentuinen en musea. Dankzij de inzichten en hulp van de Zonnebloem hebben al tal van locaties hun toegankelijkheid verbeterd. “Het is vooral een stukje bewustwording. We ervaren vrijwel overal dat mensen bereid zijn om te helpen en om aanpassingen te doen, maar ze moeten dan wel weten waar de belemmeringen zitten. Daar helpen wij ze bij.”