Interview Kees-Jan van de Klooster

Kees-Jan van der Klooster leert kinderen en volwassenen hoe ze hun rolstoel optimaal kunnen gebruiken. Maar zijn missie reikt verder: het beeld dat mensen met een lichamelijke beperking constant hulp nodig hebben bijstellen én hun integratie in de maatschappij stimuleren. 

Laat Kees-Jan (42) vertellen over zijn ambitie en zijn werk en hij gaat steeds sneller en gepassioneerder praten. Over zijn gastlessen op basisscholen, over zijn ervaringen in een rolstoel en hoe die deels de basis vormden voor zijn bedrijf K-J Projects. Over hoe hij ziet dat er nog flink wat onwetendheid is over leven met een lichamelijke beperking. En over hoe hij aankijkt tegen het helpen van mensen in een rolstoel. 

Zelfvertrouwen en eigenwaarde

De voormalig zitskiër die meedeed aan de Paralympics van 2010 en 2014 is uitgesproken: “De stelselmatige onderschatting van wat je kan en de overwaardering voor wat je doet ondermijnt het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van iemand met een beperking.” Er is in de maatschappij nog te veel onwetendheid over leven met een handicap, stelt Kees-Jan, waardoor het verwachtingspatroon richting mensen met een handicap scheef gaat. “Als je gaat leven naar het verwachtingspatroon van de maatschappij, word je een gehandicapt mens, in plaats van een mens met een handicap. Dit zou je gerust zielig kunnen noemen. En het gaat voorbij aan het feit dat je in de eerste plaats mens bent.”

Aai over het bolletje

Kees-Jan liep in 2001 een dwarslaesie op na een ski-ongeluk en zit sindsdien in een rolstoel. “Ik ondervond aan den lijve dat hoe meer een lichamelijke beperking zichtbaar is hoe meer valide mensen menen dat ze je moeten helpen én hoe minder ze je normaal benaderen. Laat ik wel duidelijk zijn: er zijn absoluut mensen die hulpbehoevend zijn, ook ik heb regelmatig een handje nodig als ik grote dingen moet versjouwen. Maar de gedachtegang moet omgedraaid. Valide mensen zouden niet meteen de hulpvraag moeten stellen, maar moeten afwachten tot iemand met een lichamelijke beperking om hulp vraagt. Zo houden zij zelf de regie. Iemand met een lichamelijke beperking hoeft niet constant letterlijk of figuurlijk een aai over het bolletje te krijgen. Dat voelt kleinerend.”

Inzichten leiden tot K-J Projects

In de eerste jaren na zijn ongeluk deed hij inzichten op die hebben geleid tot zijn bedrijf K-J Projects. “Ik organiseerde activiteiten op jeugdsportweekenden voor kinderen met een lichamelijke beperking en gaf gastlessen aan basisschoolkinderen. Tijdens die gastlessen had ik de kans om hen te vragen waar ze aan dachten bij gehandicapten. Negentig procent antwoordde met Syndroom van Down of een andere verstandelijke beperking. Bij volwassenen was het niet veel anders. Vraag aan een volwassene of iemand met een lichamelijk beperking minder intelligent is dan iemand zonder en ze zullen zeggen: ‘Natuurlijk niet’. Toch doet de manier waarop mensen je behandelen vaak nog anders geloven”, vindt Kees-Jan.

Slachtofferrol

Door de bejegening van omstanders bestaat de kans dat mensen met een lichamelijke beperking in een slachtofferrol te kruipen, met alle negatieve gevolgen voor hun zelfvertrouwen en zelfbeeld, stelt Kees-Jan. “Het is een automatisme en puur psychologisch. Stel je krijgt de hele dag te horen ‘laat mij dat maar doen’, ‘het is makkelijker als ik dat doe’. ‘Goh, wat knap dat jij zelf je boodschappen doet’. ‘Joh, wat goed dat je hier gewóón bent’. Als je naar dat stigma gaat leven, word je afhankelijk en verdwijnt de drive om eigen regie te nemen. Ik zou graag zien dat mensen met een lichamelijke beperking meer de regie over hun eigen leven nemen. Als we daarnaar streven, dan is het vooral belangrijk dat we een stimulerende omgeving creëren waarin mensen met een handicap die regie kúnnen nemen. Daar hoort bij dat zij zelf de hulpvraag kunnen stellen, in plaats van de hulpvraag krijgen en het goedbedoelde hulpaanbod moeten afwijzen omdat ze zelf prima in staat zijn iets op te lossen. Want dat is ook niet altijd makkelijk.”

Daarbij helpt het al als mensen nadenken over de gevolgen van het hulpaanbod voor iemands eigendunk, voordat ze de vraag stellen. “Stel niet de vraag ‘kan ik je helpen’, maar begin een gesprek met ‘hallo, hoe gaat het? Of: ‘Hé, hoe is het met je?’ Zo laat je iemand de ruimte om zelf aan te geven of hij hulp nodig heeft en laat je iemand in zijn waarde.”

Werk aan de winkel voor rolstoelers

Er is ook werk aan de winkel voor mensen met een beperking zelf, stelt Kees-Jan. “Neem een actieve houding aan. Accepteer de situatie waarin je zit, neem verantwoordelijkheid en kijk naar wat je wél kunt. Zonder dat de mate van zorg daarin leidend is. En geniet van de kleine dingen in het leven. Die doen er namelijk ook enorm toe.” Als je zelf op ontdekkingstocht naar je mogelijkheden gaat, dan werk je stap voor stap aan het vergroten van je zelfvertrouwen en zelfrespect, is de filosofie achter Kees-Jans bedrijf.

Zelfstandigheid

Met zijn K-J Projects zet Kees-Jan onder meer in op betere vaardigheden bij mensen in een rolstoel. Niet om er mee te stunten, maar om het gebruik bij alledaagse handelingen te verbeteren. “Voor velen is een ritje over straat meer afzien dan eens even lekker ontspannen eropuit gaan. Te veel mensen hebben een gebrek aan vertrouwen in, en vaardigheden met, hun rolstoel. Zo laten ze een belangrijk deel van hun zelfstandigheid liggen. Het is klote om in een rolstoel te belanden en dingen niet meer te kunnen. Maar laat dat niet elke dag je mindset zijn. Daar wordt je leven niet leuker van.”

Betere vaardigheden = meer vrijheid

Deelnemers leggen tijdens de workshops diverse parkoersen af en krijgen zo hun rolstoel beter onder controle. In filmpjes over de trainingen vertellen deelnemers wat ze geleerd hebben en wat voor effect dat op hen persoonlijk heeft. Enkele reacties: ‘Vooraf kon ik bijna niks met mijn rolstoel, nu heb ik volledig het vertrouwen.’ ‘Ik ben na lange tijd weer met mijn dochter de stad in geweest. ‘Waarom heb ik dit niet eerder geleerd?’ ‘Ik heb mijn leven weer terug’. En daar doet Kees-Jan het allemaal voor. “Ik wil een omgeving creëren waarin deelnemers worden gestimuleerd en benaderd op een manier die hun eigenwaarde en zelfvertrouwen goed doet. Als mensen met een lichamelijke beperking weer de drive hebben, vergroot dat hun zelfrespect en zorgt het ervoor dat ze op eigen kracht mee blijven doen in onze samenleving.”

Kijk voor meer info op www.wheelchairskillsteam.nl